นำไปสู่ภพถอนขึ้นได้แล้ว มูลแห่งทุกข์
ตัดขาดแล้ว บัดนี้ภพใหม่ไม่มี.
จบปฐมวัชชีสูตรที่ 1

อรรถกถาโกฏิคามรรคที่ 3

อรรถกถาวัชชีสูตร

พึงทราบอธิบายในวัชชีสูตรที่ 1 แห่ง โกฏิคามวรรคที่ 3.
คำว่า เพราะไม่ได้ตรัสรู้ ได้เเก่ เพราะไม่รู้ตาม. คำว่า ไม่ได้
แทงตลอด คือ เพราะไม่มีการแทงตลอด.
จบอรรถกถาวัชชีสูตรที่ 1

2. ทุติยวัชชีสูตร

ว่าด้วยการรู้ชัดและไม่รู้ชัดอริยสัจ 4

[1700] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใดเล่า
หนึ่ง ย่อมไม่รู้ชัดตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์.... นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา
สมณะหรือพราหมณ์เหล่านั้นไม่นับว่าเป็นสมณะในพวกสมณะ หรือว่าเป็น
พราหมณ์ในพวกพราหมณ์ และท่านเหล่านั้นยังไม่กระทำให้แจ้งซึ่งประโยชน์
แห่งความเป็นสมณะหรือประโยชน์แห่งความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญาอันยิ่ง
เอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่.

[1701] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ส่วนสมณะหรือพราหมณ์เหล่าใดเหล่า
หนึ่งย่อมรู้ตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์... นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา สมณะ
หรือพราหมณ์พวกนั้น นับว่าเป็นสมณะในพวกสมณะ และนับว่าเป็นพราหมณ์
ในพวกพราหมณ์ และท่านเหล่านั้นกระทำให้แจ้งแล้วซึ่งประโยชน์แห่งความ
เป็นสมณะ และประโยชน์แห่งความเป็นพราหมณ์ ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ใน
ปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้สุคตศาสดา ครั้นได้ตรัสไวยากรณ-
ภาษิตนี้จบลงแล้ว จึงได้ตรัสคาถาประพันธ์ต่อไปอีกว่า
[1702] ชนเหล่าใดย่อมไม่รู้ชัดซึ่งทุกข์ เหตุ
เกิดแห่งทุกข์ ความดับทุกข์ โดยประการ
ทั้งปวงไม่มีเหลือ และไม่รู้ชัดซึ่งทางให้
ถึงความสงบทุกข์ ชนเหล่านั้นเสื่อมแล้ว
จากเจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติ ไม่ควร
เพื่อกระทำที่สุดทุกข์ เข้าถึงชาติและชรา
โดยแท้.
ส่วนชนเหล่าใด ย่อมรู้ชัดซึ่งทุกข์
เหตุเกิดแห่งทุกข์ ความดับทุกข์ โดย
ประการทั้งปวงไม่มีเหลือ และรู้ชัดซึ่งทาง
ให้ถึงความสงบทุกข์ เหล่านั้นถึงพร้อม
แล้วด้วยเจโตวิมุตติ และปัญญาวิมุตติ
ควรเพื่อกระทำที่สุดทุกข์ ไม่เข้าถึงชาติ
และชรา.
จบทุติยวัชชีสูตรที่ 2

อรรถกถาวัชชีสูตร

พึงทราบอธิบายใน วัชชีสูตรที่ 2.
คำว่า เจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติ เป็นชื่อแห่งผลสมาบัติและ
ผลปัญญา.
จบอรรถกถาวัชชีสูตรที่ 2

3. สัมมาสัมพุทธสูตร

ว่าด้วยความเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

[1703] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อริยสัจ 4 ประการนี้ 4
ประการเป็นไฉน คือ ทุกขอริยสัจ ฯลฯ ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ อริย-
สัจ 4 ประการนี้แล ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะได้ตรัสรู้อริยสัจ 4 ประการ
นี้แล ตามความเป็นจริง ตถาคต เขาจึงกล่าวว่า เป็นพระอรหันตสัมมา-
สัมพุทธเจ้า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะฉะนั้นแหละ เธอทั้งหลายกระทำ
ความเพียร เพื่อรู้ชัดตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ นี้ทุกขนิโรธคามินี-
ปฏิปทา.
จบสัมมาสัมพุทธสูตรที่ 3